Instalacja generatywna 60. edycji festiwalu „Warszawska Jesień” (rok 2017)
O wyzwaniach, inspiracjach, kreacji i programowaniu (creative coding) i wszystkim innym co towarzyszy pracy nad nowymi instalacjami generatywnymi dla Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”.
„Warszawska Jesień” to międzynarodowy festiwal muzyki współczesnej o wielkiej randze i tradycji (kiedy powstaje ten artykuł odbywa się jego 66. edycja). Początki festiwalu sięgają lat 50. XX wieku. Od 1958 roku „Warszawska Jesień” odbywa się corocznie, stanowiąc ważny punkt styku idei twórczej kompozytorów, wykonawców, krytyków i muzykologów. Organizatorem festiwalu jest Związek Kompozytorów Polskich.
Od 2003 roku każda kolejna edycja posiada własną stronę internetową, której głównym celem jest dostarczenie publice z całego świata informacji na temat aktualnych wydarzeń.
Pierwsza realizacja strony www, w którą zaangażowany był nasz zespół, dotyczyła 51. edycji, która odbyła się w 2008 roku.
Był to czas, w którym organizatorzy dostrzegli potencjał tkwiący w mediach interaktywnych (strona internetowa jest często pierwszym punktem spotkania odbiorców z kolejną edycją festiwalu). Dlatego zdecydowano, że odsłona WWW musi podkreślać twórczy i nowatorski charakter wydarzeń.
Zadanie, które powierzane jest naszemu zespołowi corocznie już od 15 lat (2008—2023) polega nie tylko na zaprezentowaniu w sposób możliwie czytelny i użyteczny programu wydarzeń. Polega ono również na reinterpretacji tematu edycji, wymyśleniu i wdrożeniu interaktywnej instalacji umieszczonej na stronie głównej festiwalu.
Okładki książek programowych „Warszawskiej Jesieni”
W jaki sposób powstaje strona otwierająca nową edycję festiwalu?
Instalacja 54. edycji festiwalu „Warszawska Jesień”, mikser dźwięków umożliwiający kreację własnego utworu muzycznego (rok 2011, Flash / ActionScript)
Naszą współpracę z organizatorami festiwalu „Warszawska Jesień” rozpoczyna ewaluacja poprzedniej odsłony WWW. Następnie poznajemy założenia i temat nowej edycji.
Zapoznajemy się z sylwetkami artystów, którzy zaprezentują swoje utwory. Zazwyczaj na tym etapie możemy też zobaczyć pierwszą wersję plakatu, który określa kierunek identyfikacji graficznej edycji festiwalu.
Ważne i niezwykle inspirujące są dla nas nagrania wykonań utworów artystów, którzy pojawią się na scenie Filharmonii Narodowej lub w innych festiwalowych przestrzeniach. Nie zawsze dysponujemy pełnym przekrojem, część utworów prezentowanych na festiwalu to premiery lub prawykonania. Robimy pogłębiony research. Szukamy punktów zaczepienia w dostępnych nagraniach i tekstach. Tworzymy repozytorium środków wyrazów. Staramy się określić skrajności oraz części wspólne. Dzięki temu możliwe jest zarysowanie osi, która prowadzi do powstania pierwszych koncepcji kreatywnych.
Na tym etapie pomysłów na nową instalację powstaje bardzo dużo. Część z nich uda się rozwinąć. Inne zostaną odrzucone na etapie tworzenia studium wykonalności. Tu – jak i na każdym z dalszych etapów – bardzo ważna jest bliska współpraca i porozumienie osób odpowiedzialnych za kreację i programowanie, współpraca, którą określamy terminem creative coding.
W kolejnym kroku powstają wizualizacje wybranych koncepcji instalacji. Z przygotowanych projektów wyłonione zostają dwie lub trzy linie kreatywne, które są prezentowane i omawiane z zespołem organizatorów festiwalu.
Po wybraniu linii kreatywnej przygotowujemy szczegółowy plan, który prowadzi do wdrożenia nowej odsłony www festiwalu wraz z nową instalacją generatywną.
W zależności od koncepcji kreatywnej działamy zgodnie z jednym z dwóch sposobów:
1. próbki dźwiękowe zostają przygotowane na początku produkcji, przez zaproszonych muzyków i na bazie ich przetworzenia budowana jest instalacja generatywna (podejście audio first), lub
2. programujemy warstwę wizualną i interakcje, które dopiero na kolejnym etapie zostaną udźwiękowione (podejście creative coding first).
Proces programowania instalacji zazwyczaj podzielony jest na kilka mniejszych etapów i przypomina eksperymentalny warsztat. Tu również powstaje wiele wariantów instalacji. Eksperymentujemy z wykorzystaniem różnych bibliotek JavaScript i szukamy rozwiązań optymalnych pod kątem płynności działania i szybkości ładowania.
Na dalszym etapie pierwszy, działający prototyp jest testowany. Sprawdzamy zachowanie użytkowników korzystających z urządzeń mobilnych i komputerów.
Zanim ostateczna wersja instalacji zostanie wdrożona w docelowej domenie dochodzi do wielu ulepszeń i zmian.
Kiedy piszemy o instalacji generatywnej mamy na myśli aplikację uruchamianą w przeglądarce internetowej, która łączy różne media cyfrowe (w przypadku instalacji „Warszawskiej Jesieni” są to najczęściej dźwięk i grafika wektorowa).
Mówimy o aplikacji o charakterze performatywnym, która umożliwia użytkownikowi uczestniczenie w akcie tworzenia sztuki cyfrowej w czasie rzeczywistym.
W określonych przez zamysł kreatywny ramach algorytm przetwarza parametry wejściowe, zarówno zdefiniowane przez napisany program – parametry losowe – jak i te, które wynikają z uczestnictwa w procesie osoby trzeciej (np. parametry urządzenia takie jak orientacja i rozdzielczość ekranowa, czas trwania tapnięcia w ekran telefonu czy ruch myszą). Na tej podstawie generowane są kolejne warstwy instalacji (np. warstwy dźwiękowe i graficzne).
Użytkownik i aplikacja współtworzą dynamiczny i niepowtarzalny byt, którego integralną częścią jest współuczestnictwo i interakcja.
Zespół „Warszawskiej Jesieni” darzy nas ogromnym zaufaniem i daje niezbędną do wykonania tego typu zadania przestrzeń. Realizacja wymaga też pasji i dużego nakładu pracy interdyscyplinarnego zespołu, którego kompetencje się zazębiają. I tak, np. osoba odpowiedzialna za koncepcję i kreację graficzną myśli o ramach kompozycji w kontekście mających powstać algorytmów. Osoba programująca instalację musi posiadać podstawową wiedzę z zakresu miksowania ścieżek audio, itd.
Bardzo ważnym czynnikiem jest też umiejętność eksperymentowania i podjęcia ryzyka. Do stworzenia angażującej użytkowników instalacji często prowadzi kręta ścieżka. Dobry zespół interdyscyplinarny cechuje umiejętność dostrzeżenia zagrożeń oraz umiejętność wycofania się ze ślepego zaułku. Można przyjąć, że na każdą instalację generatywną „Warszawskiej Jesieni” przypada kilka koncepcji nieudanych i porzuconych na różnym etapie prac.
Satysfakcja wynikająca z wymiernych efektów naszej pracy jest warta tego poświęcenia.
Średni czas pozostawania przez użytkowników na stronie z instalacją generatywną jest o 50% dłuższy od średniego czasu wyświetlania wszystkich odsłon strony (dane za wrzesień 2021, próba 14 tys użytkowników i 48 tys odsłon). Prezentacja nowej instalacji stanowi stały punkt corocznej konferencji prasowej, odbywającej się na 10 dni przed pierwszym koncertem.
Instalacja generatywna 62. edycji festiwalu „Warszawska Jesień” (rok 2019)
„Rzeczy Brzmiące” - instalacja generatywna 66. edycji festiwalu „Warszawska Jesień” – studium przypadku.
Odwiedzający stronę 66. edycji Festiwalu „Warszawska Jesień” mają możliwość wygenerowania i doświadczenia unikalnej kompozycji audio-wizualnej. Każdorazowe kliknięcie w widoczny w dolnej części instalacji przycisk Wylosuj skutkuje wygenerowaniem nowego zestawu dźwięków tła, dźwięków akcydentalnych oraz unikalnego zestawu parametrów determinujących warstwę wizualną.
Instalacja daje możliwość odsłuchania generatywnego utworu muzycznego, który z wielkim prawdopodobieństwem nigdy nie będzie brzmiał w ten sam sposób.
Dźwięki tła
Z czterech zestawów brzmień wyodrębnionych zostało 20 próbek długich (od 50 do 120 sekund), które następnie zostały przygotowane do odtwarzania w zapętleniu.
Każda generatywna kompozycja zawiera polirytmiczny dźwięk tła, który tworzony jest z dwóch lub trzech losowych próbek długich. Każdorazowo natężenie próbki, jak i jej położenie względem stereofonicznych kanałów, jest generowane losowo według określonych parametrów. Istnieje ponad 8 tys. kombinacji samej warstwy tła kompozycji.
Dźwięki akcydentalne
Drugą przestrzenią audio są dźwięki akcydentalne. Około 20 brzmień zostało podzielonych na ponad 130 próbek krótkich (od 1 do 20 sekund).
Dla każdej kompozycji tworzony jest losowy zestaw dźwięków akcydentalnych zawierający od 4 do 12 próbek. Dźwięki te są odtwarzane w ramach generatywnych interwałów na losowej liczbie nakładających się na siebie ścieżek.
Połączenie przestrzeni tła z dźwiękami akcydentalnymi daje praktycznie nieograniczoną liczbę kombinacji warstwy dźwiękowej kompozycji.
Warstwę wizualną instalacji tworzą zbiory linii lub punktów. Każdy zbiór przyporządkowany jest do odtwarzanego dźwięku akcydentalnego.
Zbiory, podobnie jak dźwięki, mogą się na siebie nakładać (łączyć). Kształt i zachowanie elementów zbioru (linii lub punktów) zależne są od natężenia dźwięku, jego umiejscowienia w przestrzeni stereofonicznej a także od ponad 100 niezależnych parametrów generowanej kompozycji.
Twórcami instalacji generatywnej edycji 2023 są:
Paweł Brzeziński (Rytm.Digital) - koncepcja kreatywna i wizualna instalacji
Roman Kühl (Rytm.Digital) - programowanie i edycja dźwięków instalacji
Paweł Romańczuk - muzyka i dźwięki
